این بیماری شیوع گسترده‌ای می‌تواند داشته باشد و ضرر آن به دام‌داری‌ها به اندازه‌ای است که از این بیماری به عنوان طاعون صنعت دام‌پروری یاد می‌کنند. مهم‌ترین راه مبارزه و کنترل این بیماری تزریق واکسن تب برفکی است. دام‌داران برای این‌که بتوانند سود مناسبی کسب کنند و با مشکلات متفاوت و زیان‌بار در این صنعت مواجه نشوند باید در خصوص انواع بیماری های گوسفندان و علائم آن‌ها اطلاعات داشته باشند تا در صورتی که گوسفندان علائم بیماری را از خود بروز دادند سریعاً با دامپزشک تماس بگیرند و اقدامات لازم برای پیشگیری از شیوع بیماری و درمان دام بیمار را انجام دهند.
بیماری تب برفکی چیست؟
همان‌طور که گفتیم تب برفکی نوعی بیماری ویروسی در میان دام‌ها است. نوعی از پیکورنا ویروس‌ها باعث می‌شود تا این بیماری ایجاد شود. زمانی که ذرات ویروس به داخل بدن گوسفند راه پیدا کنند، تکثیر می‌شوند. این تکثیر در حجم و تعداد بسیار بالایی انجام می‌شود و نهایتاً با ورود به جریان خون مناطق دیگر بدن را نیز آلوده می‌کند. فردیک لوفر و پاول فروش اولین کسانی بودند که در سال ۱۸۹۷ ثابت کردند که این بیماری منشأ ویروسی دارد. تحقیقات این افراد و سایر دانشمندان بر روی ویروس عامل این بیماری تا سال ۱۹۲۰ متوقف بود، زیرا خطر آن وجود داشت که این بیماری در میان دام‌های اهلی شیوع پیدا کند. تب برفکی یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در میان گوسفندان و دام‌های اهلی است و در مناطق بسیاری از جهان آلوده شدن دام‌ها به این ویروس گزارش شده است. قطرات آیروسل دفع شده از گوسفند آلوده مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری است. این قطرات می‌توانند به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم حیوانات دیگر را آلوده کنند. وجود این قطرات بر روی تجهیزات دام‌داری، غذا، وسایل حمل و نقل و البسه کارگران می‌تواند به صورت غیر مستقیم بیماری را در دام‌داری گسترش دهد.
این بیماری در ایران بومی است اما توجه چندانی به آن نمی‌شد. با احداث دام‌داری‌های بزرگ و صنعتی میزان خسارت وارده توسط ویروس عامل بیماری تب برفکی باعث شد که نیاز به انجام اقدامات و راه‌هایی برای پیشگیری و درمان این بیماری انجام شود. توجه داشته باشید این بیماری بسیار خطرناک است و همان‌طور که گفتیم از آن به عنوان طاعون صنعت دام‌پروری یاد می‌کنند. در صورت شیوع این بیماری در یک کشور، کشورهای دیگر تا ماه‌ها پس از اتمام عملیات کنترل و ریشه کن کردن بیماری اجازه ورود دام‌های کشور آلوده به کشورشان را نمی‌دهند.
علائم بیماری
دوره نهفتگی یا کمون بیماری تب برفکی ۳ تا ۶ روز است و پس از آن علائم بیماری به تدریج ظاهر می‌شوند. پس از سپری شدن دوره نهفتگی تب بالا اولین نشانه‌ای است که می‌توان با توجه به آن به بیمار بودن دام پی برد. بی اشتهایی، افسردگی و گوشه‌گیری، کاهش شدید تولید شیر، کاهش وزن، تشکیل وزیکول‌های حاوی مایع سروزی و شفاف در مخاط دهان، زبان و بالشتک دندانی از دیگر علائمی است که مشاهده آن‌ها به معنی ابتلای دام به بیماری تب برفکی است. این بیماری می‌تواند باعث سقط‌جنین و مرگ بره‌های جوان نیز شود.
واکسن تب برفکی
مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه پیشگیری از شیوع این بیماری، استفاده از برنامه منظم واکسیناسیون و تزریق واکسن تب برفکی است. بره‌ها زمانی که ۴ ماهگی را رد کنند، به سن مناسب برای تزریق این واکسن رسیده‌اند. برای عدم ابتلا به این بیماری باید ۳ تا ۴ هفته پس از اولین تزریق، واکسن تب برفکی مجدداً به دام تزریق شود. یکی از نکاتی که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت عدم تزریق واکسن تب برفکی با سایر واکسن‌ها است.
نکات مهمی برای تهیه و تزریق واکسن تب برفکی
اولین نکته‌ای که برای تهیه و تزریق واکسن تب برفکی باید به آن توجه داشت، تهیه آن از فروشنده‌های معتبر و توجه به تاریخ انقضا است. تزریق واکسن باید به دام‌های سالم به صورت زیر جلدی و توسط دامپزشک انجام شود. به خاطر داشته باشید که هرگز نباید این واکسن به صورت عضلانی تزریق شود. از دیگر نکاتی که در هنگام تزریق واکسن باید به آن توجه داشت، تکان دادن بطری حاوی واکسن است. این واکسن را باید هر ۶ ماه یک بار مجدداً تزریق کرد اما در صورتی که در شرایط شیوع بیماری در منطقه قرار دارید باید زمان آن را به ۴ ماه یک بار کاهش دهید.
اقدامات لازم در صورت مشاهده بیماری تب برفکی
اولین اقداماتی که باید در صورت مشاهده علائم بیماری فوراً انجام دهید، جدا کردن و قرنطینه کردن دام بیمار و اطلاع به دامپزشک است. پس از آن باید هر وسیله‌ای که دام با آن تماس داشته را ضدعفونی کنید و آب و غذای دام را از محوطه خارج کنید و با رعایت اقدامات بهداشتی آن را دور بریزید. مرحله بعدی ضدعفونی کردن محوطه با فرمالین ۵ درصد یا هیدروکسید ۲ درصد است. از آهک هم می‌توان برای تمیز کردن محوطه استفاده کرد. با توجه به نظر دامپزشک می‌توان به دام داروهای ضد تب برای پایین آوردن تب و ویتامین‌های خوراکی یا تزریقی داد. دادن ویتامین‌ها به دام می‌تواند در روند بهبود زخم‌های دهان و پای دام تأثیرگذار باشد. استفاده از اسپری OTC و ضدعفونی کننده‌هایی مانند گلیسیرین ید یا میرتووت یکی از راه‌هایی است که می‌توان به کمک آن زخم‌های دهان دام را ضدعفونی کرد. اگر در ریه‌های گوسفندان مبتلا به این بیماری از بیماری های گوسفندان زخم‌های عفونی به وجود آمده باشد، دام‌پزشکان برای دام آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند.
در صورتی که شدت بیماری در دام بسیار زیاد باشد و دیگر امیدی برای درمان گوسفند وجود نداشته باشد، بهتر است با از بین بردن دام و ضدعفونی کامل محوطه، از شیوع این بیماری جلوگیری کرد.
تغذیه دام مبتلا به بیماری تب برفکی
دام‌های بیمار به شدت بی اشتها می‌شوند و همین امر می‌تواند علاوه بر کاهش وزن، باعث ضعیف شدن آن‌ها نیز بشود. برای تغذیه این گوسفندان راه‌هایی وجود دارد تا بتوان با تقویت آن‌ها تأثیر مثبتی در روند بهبود ایجاد کرد. وجود زخم در دهان گوسفند باعث می‌شود که خوردن غذا برای دام سخت باشد. به همین دلیل می‌توان کنستانتره را اندکی خیس کرد تا عمل خوردن برای گوسفند راحت‌تر شود. ضدعفونی کردن منظم دهان گوسفند باعث می‌شود تا میزان درد و التهاب کاهش یابد و خوردن غذا برای دام راحت‌تر شود. گوسفندانی که مشکلات تغذیه در آن‌ها بسیار شدید است و اصلاً غذا نمی‌خورند نیاز به سرم درمانی دارند. البته توجه داشته باشید که این سرم درمانی باید تحت نظر و با مشورت دامپزشک انجام شود.